Wednesday, October 24, 2007



دولت تركي آزربايجاني قاراقويونلو

مئهران باهاري




اسناد تاريخي بسياري در مورد قاراقويونلوها موجود است. پروفسور مينورسكى شرق شناس روسى را مى توان پدر تحقيقات راجع به تركمانان آق قويونلو ها و قراقويونلو ها در عصر جديد دانست. تاريخ شناس ترك، فاروق سومر نيز اثري بسيار مهم در باره آنها با نام "قاراقويونلولار-جلد اول" تاليف كرده است. (به علت فوت وي جلد دوم اين اثر تاليف نشده است). قاراقويونلوها (بارانلوها) در ابتدا امارتي در شرق آناتولي وابسته به دولت توركي- آزربايجاني جلايري در تبریز و بغداد بودند كه در سال ١٣٨٩ پس از سقوط آن دولت توسط تيمور لنگ (دولت توركي تيموري) مستقل شدندּ خاقانهاي دولت تركي آزربايجاني قاراقويونلو كه تا سال ۱۴٧٢ ميلادی بر سرير قدرت باقی ماند عبارتند از: بايرام خوجا (مرگ ١٣٨٠)، ناصرالدين‌ قارامحمد (١٣٨٩ ـ ١٣٨٠)، جمال‌الدين‌ قارايوسوف‌ (١٤٢٠ ـ ١٣٨٩)، اسكندر فرزند قارايوسف‌ (823 ـ 841)، جهانشاه‌ فرزند قارايوسف‌ (839 ـ 872)، حسنعلي‌ ميرزا فرزند جهانشاه (872 ـ 873).

مقرّ اصلي قاراقويونلوها آزربايجان و شرق آناتولي و سرسلسلة آنان، قارايوسوف (قره يوسف) پدر جهانشاه است. پدر قارا يوسوف يعني نيای جهان شاه، "قارا محمد تورکمان" و او نيز پسر "بايرام خوجا تورکمان" (بيرم خواجه) مي باشد. بايرام خوجا كه در خدمت سلطان اويس خاقان دولت توركي آزربايجاني جلايري (ايلاني) رکاب حاکم بغداد بود نخستين كس از قاراقويونلوهاست كه توانست حكومت (موصل و سنجار) بدست آورد. در اين دوره پايتخت دولت قاراقويونلو، در ارجيش در نزديكي وان بود. پس از مرگ او پسرش قارا محمد توركمان و پس از قارامحمد توركمان، فرزندش قارايوسوف در پی شورشی بر علیه جلایری‌ها و پس از برقراری قدرت حاکميّت در اکثر نقاط ايران بر تخت سلطنت آزربايجان رسيده است. او نخستين حكمدار قاراقويونلو است كه خود را پادشاه خواند و شهر تبريز را پايتخت قرار داد. قارايوسوف علاوه بر آزربايجان (شامل قزوين، سلطانيه، وان، اورميه و بعدتر شيروان)، عراق عرب (شامل موصل و بغداد)، اراضي ارمنستان و گرجستان امروزي را نيز فتح كرد. تیموریان در حوالی ۱۴۰۰ قرا یوسف را شکست داده و قرایوسف به مصر متواری شد. وی پس از مدتی و در ۱۴۰۶ با کمک حاکمان وقت مصر، مملوک‌ها، دوباره کنترل تبریز را بدست آورد. قارا يوسوف يکی از شخصيّت های مبارز روزگار خود بوده و از دانش های سياسی – اجتماعی دوران خود بهره هاي فراواني داشته است. وي‌ يكي‌ از شايسته ‌ترين‌ اميراني‌ است‌ كه‌ در تاريخ‌ توركمانان‌ آزربايجان ظهور كرده‌ است. او جز آن‌ كه‌ از نظر نظامي‌ شخصيتي‌ فوق العاده‌ داهي بود، از نظر سياسي‌ نيز بسيار هوشيار و با منطق‌ رفتار مي‌كرد. پس از قارايوسوف، اسكندر به سلطنت رسيد و با شاهرخ به منازعه پرداخت و اخلاط و كردستان را هم ضميمه قلمرو دولت تركي آزربايجاني قاراقويونلو كرد.

0 Comments:

Post a Comment

<< Home