Wednesday, October 24, 2007



ماجراي نسخ خطي ديوان تركي جهان شاه

مئهران باهاري

مانند بسياري از آثار ادبي تركي، از ديوان حقيقي نيز نسخه هاي معدودي باقي مانده است. بنا به اطلاعاتي كه موحسين ماجيد ناشر ديوان تركي جهان شاه در تركيه مي دهد تاكنون از نسخه های خطي ديوان حقيقي چهار عدد معلوم و مکشوف شده است. به طوري که شواهد نشان می دهند هيچكدام از اين نسخ كامل نبوده و تنها بخشي از اشعار وي را شامل مي شوند.

نسخه لندن:
اين نسخه در موزه ي معروف بريتانيا، رويال لندن بشماره اُ. ز- ۹۴۹۳ نگهداري مي شود و با خط نستعليق توسط قنبرعلي ابن خسرو اصفهاني ۲۱ سال بعد از مرگ جهانشاه در سپتامبر سال ۱۴۸۸ استنساخ شده است. اندازه هر صفحه ۶×۲۳ سانتيمتر مربّع و اندازه متن آن ۱۱×۱۶سانتيمتر مربّع است و در هر صفحه ۱۰ تا ۱۱ بيت شعر نوشته شده است. در اين ديوان ٩١ (٨٧؟) غزل و ٣٣ (٣٢؟) رباعي تركي؛ ١١٨ (١٠٥؟) غزل و يك مستزاد فارسي موجود است، اشعار تركي اين نسخه در سال ١٩٨٦ از طرف ه. رحيموو، ل. حوسئينزاده و م. علييئو نشر شده است. بخشي از آن نيز در جلد سوم "آزربايجان کيلاسيک ادبييات کيتابخاناسي" و “مجموعه گئچميشيميزدن گله ن سسلر" در باكو پايتخت آزربايجان چاپ شده است.

نسخه ارمنستان:
اين نسخه در آرشيو انستيتوي پژوهشی نسخ خطّی ماتاناداران ارمنـسـتان نگهداري مي شود. محققين تا سال ١٩٦١ اين نسخه را مفقود شده گمان مي كردند. اين نسخه كه به مدتهاي طولاني در استانبول در كتابخانه هاي كاخهاي سلاطين عثماني نگهداري مي شده در دوره سلطان عبدالحميد مفقود و مدتي بعد در كتابخانه اسكندريه مصر پيدا شده است. پس از چندي از اينجا نيز مفقود و در نهايت از لندن- جائيكه شرقشناس مشهور مينورسكي با آن آشنا گرديده- سر برآورده است. اما اين نسخه خطي در اينجا نيز نمانده و به نحوي به كلسيون شخصي ميلياردر ارمني آمريكائي آروتيون قازاريان (گولبانگيان) راه پيدا كرده و پس از مرگ وي، بنا به وصيتيش به دانشگاه ايروان بخشيده شده است. نسخه ارمنستان كه داراي صفحه اول و آخر نيست، احتما در سال ٨٧٩ هجري استنساخ شده است. اين نسخه عبارت است از: ۵۴ صفحه بدون جلدبندی؛ در هر کدام از صفحه های اين نسخه در ابعاد ۲۰×۱۲ سانتيمترمربع كه تعداد ۱۰-۱۱ بيت شعر در آن با عنوان " ديوان حقيقی" گنجانده شده است. در اين نسخه ٦٠ (٥٨؟) غزل تركي، ۱۶ رباعی و مستزاد ترکی و ٧٧ (٧٩؟) غزل فارسي جاي دارد. غزليات تركي اين نسخه در سال ١٩٦٢ از طرف لطيف حسينزاده در جمهوري آزربايجان نشر شده است.

نسخه تهران:
اين نسخه با خط نستعليق زيبائي تحرير شده و سال استنساخ آن معلوم نيست. نسه تهران در كتابخانه مركزي دانشگاه تهران نگاهداري مي شود و داراي ٨٤ غزل تركي، ٣١ رباعي تركي، ٩٠ مثنوي، يك (؟) مستزاد و ١٠٨ غزل فارسي است.

0 Comments:

Post a Comment

<< Home